Siêu nghiệm là gì?

Siêu nghiệm là gì?

Để hiểu siêu nghiệm là gì, mời Quí Vị đọc câu chuyện ngụ ngôn sau đây mà tôi đọc được ở đâu đó:

● Có một con cá được người ta nuôi trong một cái hồ thủy tinh từ hồi sinh ra. Cá chỉ sống trong nước, không biết gì ngoài nước và những gì nó thấy trong nước. Một hôm, người ta bắt được một con rùa ở bờ sông và đem về nuôi chung trong cái hồ thủy tinh ấy. Hai con vật lâu ngày quen nhau, và con rùa kể cho cá nghe những gì mình đã thấy, đã gặp trên đất liền. Nói tới bất cứ cái gì thì cá cũng ngạc nhiên, không hiểu được điều rùa mô tả là cái gì. Chẳng hạn, rùa mô tả về đất. Cá hỏi:  

 + Đất là gì? 
 − Là cái mà người ta đi lên, dẵm chân lên. 

 + Vậy nó là cái đáy hồ mà anh đang đi, đang dẵm chân lên, phải không? 
 − Đúng rồi, nhưng không phải là như vậy.  

 + Tại sao đúng rồi mà không phải là như vậy? 
 − Đúng ở chỗ nó là cái người ta đi lên, dẵm lên, nhưng không đúng ở chỗ nó không phẳng phiu và trơn láng như đáy hồ này.  

 + Vậy là nó giống như cái lưng của anh phải không? 
 − Đúng rồi nhưng không phải là như vậy.  

 + Tại sao đúng rồi mà không phải là như vậy? 
 − Đúng ở chỗ nó không phẳng phiu và trơn láng, nhưng không đúng ở chỗ nó không đồng chất với đáy hồ.  

 + Cái lưng của anh cũng đâu có đồng chất với đáy hồ, tại sao nó không giống như cái lưng của anh? 
 − Nó không đồng chất với đáy hồ, mà cũng không đồng chất với lưng của tôi, cũng không đồng chất với da thịt chị, với đồ ăn của chúng ta.  

 + Vậy thì nó là cái gì? 
 − Cái chất đó không giống như bất cứ chất gì trong cái hồ này, nên tôi không thể diễn tả được. Nhưng nó khô chứ không ướt át như mọi thứ trong hồ này.  

 + Thế nào là khô và thế nào là ướt nhỉ? 
 − Khô là không có nước, còn ướt là có nước.  

 + Nước là gì? 
 − Nước là cái đang bao bọc chung quanh chúng ta. Chúng ta đang bơi lội trong nước.  

 + Vậy nước cũng là cái khoảng không giữa anh và tôi phải không? 
 − Phải.  

 + Vậy thì không có nước, tức là không có cái khoảng không này à? 
 − Ồ, giữa chị và tôi không phải là khoảng không trống rỗng, mà là nước.  

 + Vậy thì không có nước, hay khô là gì? Tôi hoàn toàn chưa thể quan niệm được. 
 − Tôi không biết phải nói làm sao. Nhưng khô thì không trơn, không mát mẻ, không êm dịu…  

 + Vậy là tôi chẳng hiểu gì cả, chẳng hiểu đất là gì mà cũng chẳng hiểu khô là gì. 
 − Tôi nói rõ ràng và chân thật như thế mà chị không hiểu sao?  

+ … . ?! ?!   

 Siêu nghiệm không hẳn phải là một cái gì cao vời, siêu việt, nó chỉ là tình trạng hoàn toàn vượt ra ngoài tất cả những gì mà một chủ thể ý thức chưa hề kinh nghiệm một chút nào.

Đối với con rùa đã từng sống trên mặt đất, nên nó đã biết đất như thế nào. Nó đã từng kinh nghiệm về khô và ướt khác nhau thế nào. Nhưng một con cá sinh ra ở trong nước, lớn lên ở trong nước, cả cuộc đời nó không bao giờ ra khỏi nước. Do đó, nó không hề có một ý niệm nào về «khô» cả. Và vì không có ý niệm «khô», nên nó cũng chẳng có ý niệm nào là «ướt» cả, mặc dù nó luôn luôn sống trong môi trường «ướt», vì muốn có ý niệm «ướt» thì phải có ý niệm «khô» để mà so sánh, đối chiếu.

Một minh họa khác về siêu nghiệm:

Trong thung lũng nọ, có một làng mà mọi người trong làng đều mù từ khi sinh ra. Họ hoàn toàn chỉ sống với 4 giác quan: thính giác (tai để nghe), khứu giác (mũi để ngửi), vị giác (lưỡi để nếm), xúc giác (da để cảm nghiệm nóng lạnh, phẳng hay gồ ghề, v.v...). Không ái có thị giác (mắt để nhìn, để thấy)

Một hôm, có một chàng thanh niên ở một làng cách đó khá xa đi thám hiểm và lạc vào làng toàn người mù bẩm sinh ấy. Khi thấy cảnh trí ở làng ấy quá đẹp, anh nói với dân làng ấy, 

− Cảnh ở đây đẹp quá, cây cối xanh tốt quá, hoa đủ màu đủ sắc: đỏ, hồng, tím, trắng...
Dân làng ngơ ngác không hiểu anh nói gì. Họ hỏi:

 + Anh nói hoa ở đây màu đò, hồng, tím, trắng… nghĩa là gì? nó cứng hay nó mềm? nó khô hay nó ướt? nó mịn hay nó nhám? (họ hỏi đủ kiểu liên quan đến 4 giác quan mà họ có được)
Tất cả mọi câu hỏi liên quan đến những giác quan mà họ có, anh đều trả lời không phải. Họ bèn hỏi: 

 + Vậy Anh hay cố diễn tả cho chúng tôi biết mấy cái mầu sắc đỏ, xanh, tìm… ấy là gì để chúng tôi hiểu.
Chàng thanh niên không biết phải dùng từ ngữ nào để nói cho những người mù bẩm sinh màu xanh là gì, màu đỏ là gì... Mặc dù những màu sắc ấy hiển hiện ngay trước mắt anh rất cụ thể và rất rõ ràng. Anh hoàn toàn bất lực không sao giải thích cho họ được. 

….

Khi nghe ai nói màu xanh, màu đỏ hay bất cứ màu gì, người bình thường có đủ 5 giác quan đều cảm thấy rất dễ hiểu, Nhưng tại sao anh không sao giải thích được cho những người mù bẩm sinh kia hiểu và cảm nghiệm được những màu mà anh thấy một cách quá dễ dàng, nó chẳng có gì siêu việt đối với anh cả?

Tại sao? Tại vì màu sắc là một thực thể siêu nghiệm đối với những người mù bẩm sinh. Họ chỉ có thể hiểu được, cảm nghiệm được những màu sắc ấy khi có bác sĩ nào làm cho họ có mắt để thấy được mà thôi.

Cũng tương tự như vậy, một người đã từng ăn sầu riêng chẳng hạn, không thể nào mô tả cái vị ngọt của sầu riêng khác với vị ngọt của chuối, của cam, của xoài thế nào để người chưa bao giờ được ăn sầu riêng… Không có ngôn ngữ nào để có thể diễn tả cho người kia cảm nghiệm được như người đã từng ăn.

Nguyễn Chính Kết